«ԵՐԵՎԱՆ-ԱՆԿԱՐԱ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ-ԴԻՎԱՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑՆԵՐԸ ՇԱՐՈՒՆԱԿՎԵԼՈՒ ԵՆ» «Նորավանք» ԳԿՀ տնօրեն Գագիկ Տեր-Հարությունյանի հարցազրույցը «Իրավունքը de facto»-ին
-Պարոն Տեր-Հարությունյան, ըստ Ձեզ, ի՞նչ տեղի ունեցավ Վաշինգտոնում:
-Բոլոր դեպքերում, Վուդրո Վիլսոնի գերեզմանին այցելած ՀՀ նախագահի ելույթն արձանագրում էր, որ ՀՀ նախագահը խիստ վճռական տրամադրությամբ էր ժամանել Միացյալ Նահանգներ, և միակողմանի զիջումների մասին խոսք լինել չի կարող: Սա` որպես առաջին հետևություն:
Երկրորդ հետևությունն այն էր, որ այցն ընթանում էր այնպիսի մթնոլորտում, որի դիվանագիտական նախաձեռությունն առավել ամբողջական պատկանում էր հայկական կողմին: Եվ մեր որոշ վերլուծաբանների կարծիքները, թե թուրքական կայսերական դիվանագիտական փորձը հերթական անգամ կդիմի երկդիմի խորամանկության և կհաղթի հայկական դիվանագիտությանը, ի դերև ելան: Հայկական կողմը, ի դեմս երկրի նախագահի, արտգործնախարարի, իրականացրեց բավականին հետաքրքիր դիվանագիտական գործընթաց: Բանն այն է, որ Թուրքիան վերջին շրջանում ոչ ադեկվատ քայլեր էր կատարում. իր դեսպաններին ԱՄՆ-ից և Շվեդիայից հետ կանչելով, անլուրջ տպավորություն էր թողնում ողջ միջազգային հանրության վրա, էլ չենք խոսում Էրդողանի այն հայտարարության մասին, որով վերջինս «ցանկանում» էր հարյուր հազար հայերի արտաքսել Թուրքիայից (թուրքական ցայտնոտային այդ դիվանագիտությունը հնաոճ ու անցած էտապ է):
Հայկական կողմի զուսպ հայտարարությունները ցույց տվեցին մեր քաղաքական մտքի առավելությունը: Այո, մենք երբեք ծայրահեղ դրսևորումներ չունեցանք:
Եվ վերջապես, հայ-թուրքական արձանագրություններն առիթ դարձան, որ «հայկական հարցը» ևս մեկ անգամ բարձրացվի տարբեր պառլամենտներում, իսկ մի շարք դեպքերում այդ քննարկումները վերածվեցին ցեղասպանության ճանաչման բանաձևերի:
-Եվ այնուհանդերձ, պարոն Տեր-Հարությունյան, այցից և հանդիպումներից առաջ խոսք կար նաև «ճանապարհային քարտեզի», սահմանի մասնակի բացման ապագա ժամանակացույցի մասին: Ո՞ր կետերում կանգ առան «բանագնացները»:
-Շատ անշնորհակալ գործ է այս պահին որևէ կանխատեսում անելը: Մեկ բան, այնուհանդերձ, ակնհայտ է` Երևան-Անկարա հարաբերությունները շարունակվելու են:
-Կարող է և չշարունակվեի՞ն. կա՞ր նման մտավախություն, այդ ասելով Դուք նկատի ունեք արձանագրություններից մեր ստորագրության հետկանչո՞ւմը:
-Գիտե՞ք, եթե անգամ գործեր (կամ գործի) ծայրահեղ սցենարը, և արձանագրություններն ի դերև լինեն այս էտապում, ապա ես կարծում եմ, որ Երևան-Անկարա քաղաքական-դիվանագիտական գործընթացները, միևնույն է, շարունակվելու են` այս կամ այն խմբագրմամբ: Դժվար է ասել` ինչ խմբագրմամբ, սակայն մեկ բան ևս ակնհայտ է` որոշակի քաղաքական կամք գոյություն ունի միջազգային հանրության շրջանում, և ամեն ինչ խոսում է այն բանի օգտին, որ գործընթացն այս կամ այն կերպ շարունակվելու է:
-Ի դեպ, պարոն Տեր-Հարությունյան, ներքին պայմանավորվածություն, կարծես, կար, որ «ողջամիտ» ժամկետը վեց ամիս պետք է լիներ, ինչը, կարծես, լրացավ։ Ի՞նչ է լինելու սրանից հետո:
-Երկխոսությունը շարունակվելու է, իսկ թե առաջիկայում այն ինչ ձև կընդունի, կերևա մոտ օրերս:
-Ալիևը հրավիրվեց Վաշինգտոն։ Ըստ Ձեզ` ինչո՞ւ, թե՞ դա նույնպես հերթական ներքին օգտագործման «բլեֆ» էր, ինչպիսին էր Դավութօղլուի հարցազրույցը:
-Ծանոթ չեմ նման հրավերի, չգիտեմ:
-Այսպիսով և այս ամենից հետո` ի՞նչ կարտաբերի Օբաման հերթական անգամ ապրիլի 24-ին:
-Կարծում եմ` նվազագույնը «ցեղասպանություն» բառը:
-Հայերե՞ն:
-Այո՛:
-Եվ դա կլինի այն բառը, որին սպասում են աշխա՞րհը, միջազգային առաջադեմ հանրությո՞ւնը, հայ սփյո՞ւռքը և Հայաստա՞նը` ճանաչման համար, թե՞ դա կլինի ընդամենը բառ, ինչպիսին էր «Մեծ եղեռնը»:
-Հարցադրմանը մասամբ համաձայն չեմ, որովհետև միջազգային ճանաչում Ցեղասպանությունն արդեն ստացել է: Միացյալ Նահանգները նույնպես բազմիցս այդ մասին հայտարարել է: ԱՄՆ-ում, ճիշտ է, Ֆրանսիայի նման չկա օրենք, որով դրան կհետևեին սանկցիաները, և այդ առումով բառի արտաբերումը կկրի դեկլարատիվ բնույթ:
-Բայց վերջին տարիներին ԱՄՆ-ում նույնիսկ դա չեն անում:
-Գիտե՞ք, եթե անգամ արտասանվի «գենոցիդ» բառը, իրավական դաշտում շատ քիչ բան կփոխվի: Հարցը բարոյական հարթությունում է:
-Ինչն ամենևին էլ քիչ չէ, եթե չասենք` ամեն ինչ է: Եվ այնուհանդերձ, ի՞նչ տեղաշարժեր կլինեն հայ-թուրքական հարցում, ղարաբաղյան խնդրում. կլինե՞ն, թե՞ ոչ:
-Ասացի` հայ-թուրքականը որոշակի խմբագրումներով կշարունակվի, ինչ վերաբերում է Ղարաբաղին, ապա ստատուս-քվոն կպահպանվի:
-Դեռ որքա՞ն:
-Ոչ ոք չի կարող ասել:
-Այս ամենում ե՞րբ որոշակիություն կլինի:
-Կարծում եմ` շատ ուշ: Հիմա անորոշությունների ժամանակն է, այսպես միշտ է լինելու, և մենք պետք է սովորենք անորոշ վիճակներում գործել ու ապրել խիստ որոշակի:
դեպի ետ