«ՊԵՏՔ Է ՍՏԵՂԾԵԼ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ԴԱՇՏ» «Նորավանք» ԳԿՀ տնօրեն Գագիկ Հարությունյանի հարցազրույցը «Երկիր» օրաթերթին
Ողջ պատմության ընթացքում մարդկությանը մշտապես ուղեկցել են այսպես կոչված տեղեկատվական պատերազմները: Համարվում է, որ առաջին տեղեկատվական պատերազմական գործողությունը կատարվել է դեռեւս մ.թ.ա. 1193թ. Տրոյական պատերազմի ժամանակ Ոդիսեւսի կողմից: Փոխվել են ժամանակները, փոխվում են նաեւ տեղեկատվական պատերազմի առանցքային ձեւերն ու մեխանիզմները:
Եվ այսօր առավել, քան երբեւէ Թուրքիայի հետ սրված հարաբերությունների, իսկ Ադրբեջանի հետ կիսապատերազմական վիճակում գտնվող մեր երկիրը հայտնվել է այդ տեղեկատվական պատերազմների կիզակետում:
Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի հակահայկական ինֆոքաղաքականության, տեղեկատվական գրոհների ազդեցության եւ վտանգավորության մասին զրուցեցինք «Նորավանք» գիտակրթական հիմնադրամի տնօրեն Գագիկ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԻ հետ:
-Կան «տեղեկատվական պատերազմ» հասկացության բազմաթիվ սահմանումներ. ո՞րն է Ձեր տարբերակը:
-Մեր օրերում տարբերակում են տեղեկատվական տարբեր սերնդի պատերազմներ, սակայն բոլոր դեպքերում դա տեղեկատվական բնույթի գործողությունների մի համախումբ է, որով հակառակորդիդ ստիպում ես ընդունել քեզ ձեռնտու որոշումներ: Այս ձեւակերպումն առաջացել է դեռեւս նախորդ դարում ԱՄՆ-ում եւ որպես ռազմական դոկտրին օգտագործվում է Իրաքի դեմ առաջին պատերազմում: Երկրորդ սերնդի տեղեկատվական պատերազմների հիմնական նպատակը հակառակորդի հանրությունում որշակի բացասական գաղափարներ ներմուծելն ու հանրությունը բարոյալքելն է:
-Պրն Հարությունյան, կարող ենք ասել, որ այսօր Ադրբեջանն ու Թուրքիան, ահռելի գումարներ ծախսելով, Հայաստանի նկատմամբ կիրառում են երկրորդ սերնդի տեղեկատվական պատերազմների «ողջ զինանոցը», այդ թվում նաեւ Ձեր նշած տարբերակները: Այս գրոհում մենք ի՞նչ պետք է անենք:
-Այսօր, բնականաբար, մեծացել են այդ երկու պետությունների կողմից Հայաստանի ուղղությամբ վարվող տեղեկատվական գործողությունների ծավալները: Եվ այսօր, առավել, քան երբեւէ, պետք է հասկանալ, որ «տեղեկատվական անվտանգություն» հասկացությունը ներառում է ոչ միայն ապատեղեկատվությանը պատասխանելը, այլ նաեւ մտավոր, հոգեւոր մարդկային ռեսուրսների ապահովումը: Այսինքն` այստեղ ամենակարեւորն այն է, թե ինչ գիտելիքներ ունես, ամո՞ւր է, արդյոք, քո գաղափարախոսությունը, պատկերացումները սեփական մշակույթի եւ ժողովրդի վերաբերյալ: Ակնհայտ է, եթե չլինի առողջ հանրություն, եթե ժողովուրդդ հակված լինի լսելու այլոց, ապա միայն ապատեղեկատվությանը հակազդելով` խնդիր չես լուծի: Եվ ես ցավով եմ նշում, որ վերջին քսան տարում Հայաստանում այդ մտավոր ռեսուրսները նվազել են, մենք չունենք բարձր մակարդակի կրթություն, դասագրքերում երբեմն այնպես են խախտվում մեր տեղեկատվական անվտանգության հենքերը, ինչպես որ երբեւէ չէր խախտի որեւէ հակառակորդ:
Այսօր ոլորտում ունենք բազմաթիվ խնդիրներ, բայց նախեւառաջ պետք է փորձենք ստեղծել ընդհանուր տեղեկատվական դաշտ ԼՂՀ-ի, Ջավախքի եւ ՀՀ-ի միջեւ:
Երկրորդ խնդիրը աշխարհասփյուռ ողջ հայության տեղեկատվական անվտանգության խնդիրն է, որն ավելի բարդ է եւ լուծվում է այսպես կոչված երրորդ սերնդի տեղեկատվական տեխնոլոգիաների միջոցով: Այն կոչվում է ցանցակենտրոն տեղեկատվական համակարգ:
-Ի՞նչ է այդ ցանցակենտրոն տեղեկատվական համակարգը:
-Այս համակարգում չկա հստակ արտահայտված հիերարխիա ղեկավարի եւ մնացած օղակների միջեւ, եւ ամեն մի օղակ ի զորու է ինքնուրույն լուծել բազմաթիվ խնդիրներ: Ցանցակենտրոն համակարգը ենթադրում է երկու շատ կարեւոր հանգամանք` գերակայող գաղափարի առկայություն, երբ առանց հրամանների եւ հրահանգների` ցանցային ընկերակցությունը, ներշնչված այդ գաղափարով, փորձում է իրագործել այդ գաղափարից բխող դրույթները: Երկրորդ` ենթադրում է բարձր մակարդակի մտավոր ներուժ, այսինքն` բոլոր օղակները պետք է ունենան բավարար ինտելեկտուալ ցենզ: Շատ կարեւոր է նաեւ, որ ցանցակենտրոն համակարգերում գերակայի մոբիլիզացիոն ոգին, լինի կազմակերպվածության բարձր աստիճան: Մենք` հայերս, կարծես ունենք ցանցակենտրոն համակարգի նախադրյալներ, իսկ օրինակ` ադրբեջանցիները եւ թուրքերը կարծես գործում են խիստ հրահանգավորված: Բացի դրանից` պետք է հաշվի առնել մեկ այլ հանգամանք եւս. ադրբեջանական քարոզչությունը միջոց է նաեւ ազգային գաղափարախոսության ձեւավորման համար:
-Այսինքն` ադրբեջանական կողմի տեղեկատվական հոսքերը ուղղված են ոչ միայն Հայաստանին, միջազգային հանրությանը, այլ նաեւ սեփակա՞ն ժողովրդին:
-Այո, Ադրբեջանն ունի տարբեր լսարաններ: Օրինակ` միջազգային հանրությանը երկու բան են փորձում ցույց տալ. այն, որ Ադրբեջանը հայկական ագրեսիայի զոհն է, Հայաստանը կատարել է ռազմական հանցագործություններ, օրինակ` Խոջալուն: Այս առումով կարելի է ասել, որոշակի հաջողությունների հասնում են, եւ այստեղ շատ կարեւոր է մեր կողմից ժամանակին եւ տեղին հակաքարոզչության իրականացումը: Եվ, հուրախություն մեզ, վերջին մեկ-երկու տարում մեր կողմից եւս լուրջ քայլեր են արվում ադրբեջանական քարոզչությանը հակազդելու: Եվ չպետք է կարծել, թե այդ «պատերազմում» մենք պարտվում ենք, ավելին` շատ հարցերում մենք անգամ առաջատար ենք: Օրինակ` Ցեղասպանության մասին բազմաթիվ հաղորդումները ԱՄՆ ԶԼՄ-ում, ռուսական բազմաթիվ կայքերում...
-Բայց նույն այդ կայքերում տեսնում ենք հակահայկական տեղեկատվություն, ադրբեջանցիներին «կոտորող» հայերի մասին պատմող վավերագրական եւ գեղարվեստական ֆիլմեր ու նմանաբնույթ այլ ապատեղեկատվություն: Այս ամենին ճիշտ արձագանքելու ի՞նչ մեթոդներ եք առաջարկում:
-Այո, պարզապես պետք է հասկանալ, որ այդ ամենը պատվերի, մեծ գումարների արդյունք է: Իսկ, անկեղծ ասած, ճիշտ արձագանքելու կոնկրետ, հստակ մեթոդներ չկան: Անհրաժեշտ է համալիր մոտեցում: Պետք է ստեղծվեն խմբեր, որոնց կոլեկտիվ աշխատանքի արդյունքում ընդունված որոշումները միայն կարող են արդյունք ունենալ: Բացի դրանից, տեղեկատվական անվտանգության խնդիրն այսօր երկրի քաղաքական ղեկավարության ուշադրության կենտրոնում է: Այլ խնդիր է, որ ցանկացած ոլորտ մեկ օրում չի կայանում, պահանջում է համակարգված եւ նպատակաուղղված աշխատանք: Եվ այսօր այդ միտումները կարծես կան, նկատվում է առաջընթաց:
Հարցազրույցը` Ագնեսա ԽԱՄՈՅԱՆԻ
«Երկիր» օրաթերթ
դեպի ետ