04.11.2021ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ԻՍԿԱՆԴԱՐՅԱՆ. «ՊԱՅՄԱՆԱԳԻՐԸ ՀՍՏԱԿՈՐԵՆ ՆԱԽԱՊԱՏՐԱՍՏՎՈՒՄ Է»
Երեք պետությունների ղեկավարների առաջիկա հանդիպման, նախատեսվող հարցերի փաթեթի, տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական զարգացումների, եւ այն մասին, թե ինչ ակնկալել ընդդիմության փողոցային ցույցերի նոր ալիքից, «Իրավունքը» զրուցել է Կովկասի ինստիտուտի տնօրեն, քաղաքագետ ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ԻՍԿԱՆԴԱՐՅԱՆԻ հետ.
– Վերջերս ՌԻԱ Նովոստին տեղեկություն էր տարածել նոյեմբերի 8-9-ին Մոսկվայում երեք պետությունների ղեկավարների նախապատրաստվող հանդիպման եւ նոր հայտարարության ստորագրման մասին, ինչը հետագայում պաշտոնապես հերքվեց: Պատահակա՞ն էր արդյոք ՌԻԱ-ում նման տեղեկատվության հայտնվելը:
– Սա պատահական չէր: Ղեկավարների հանդիպումը, անկասկած, նախապատրաստվում է: Կա հարցերի փաթեթ, որը նախապատրաստվում է այս հանդիպման համար: Պարզ է, անհնար է, որ այն չլիներ: Հայաստանն ու Ադրբեջանն ունեն հարցերի որոշակի փաթեթ, որոնք պետք է լուծվեն: Եվ, բնականաբար, այս հանդիպմանը որպես միջնորդ հանդես կգա Ռուսաստանը: Հասկանալի է, որ քննարկվելու են այն հարցերը, որոնք կարեւոր ու լուրջ են այս երկրների համար` սահմանների կոնֆիգուրացիայի հարցը, ճանապարհների հարցը: Ինչու այն հայտնվեց մամուլում. գուցե հասարակական կարծիքի շոշափում էր, թեեւ իշխանություններն իրենց ունակ են զգում որոշակի ձեւաչափեր իրականացնելու: Դա ցույց է տալիս անցած տարվա ողջ պատմությունը: Բնականաբար, ընդդիմությունը սրա դեմ է գործում: Մտնում է այս սյուժեները` նման զարգացումներին դիմակայելու համար: Համաձայնագիրը հստակորեն նախապատրաստվում է: Եվ վաղ թե ուշ այն կընդունվի հայտարարության կամ ճանապարհային քարտեզի տեսքով: Կոմունիկացիաների մասին կետը միակ հետկոնֆլիկտային կետն է, որը նշված է անցյալ տարվա նոյեմբերի 9-ի համաձայնագրում: Մնացածը վերաբերում է կրակի դադարեցմանը: Սա ուզում են Ռուսաստանը, Արեւմուտքը, Ադրբեջանը, Թուրքիան` մոտեցումների մի փոքր տարբերությամբ` Հայաստանը գնալու տեղ չունի: Գործընթացը սկսված է, եւ այն ինչ-որ բանի կբերի:
– Ընդդիմադիր կուսակցությունները հայտարարեցին իշխանափոխության պահանջով փողոցային բողոքի ցույցերի վերսկսման մասին: Ըստ Ձեզ` դրանք իսկապես կարո՞ղ են հանգեցնել նման ելքի:
– Չեմ կարծում, որ առաջիկա ամիսներին իշխանափոխություն կլինի: Որպեսզի դա հնարավոր դառնա, ընդդիմությունը պետք է լինի համախմբված, բավականաչափ միատարր կերպով տրամադրված նման սցենարին, եւ որ ամենակարեւորն է, պետք է ունենա բավարար ռեսուրս` փողոց դուրս բերելու 300 հազար մարդու, որոնք բավականաչափ մոտիվացված կլինեն մեկ ամիս այնտեղ կանգնելու համար: Ես դեռեւս նման ռեսուրս չեմ տեսնում: Դա ցույց տվեցին ընտրությունները, որտեղ իշխանությունը վերալեգիտիմացվեց: Բայց ընդդիմությունն ակնհայտորեն փորձում է հանրահավաքներ սկսել, ակտիվությունը վերածել իշխանափոխության մասին խոսակցության հարթության: Դա կլինի ոչ թե ակտ, այլ՝ գործընթաց: Փողոցային ակտիվությունը մեզ մոտ քաղաքական պայքարի մշտական մասն է:
– «Վալդայ» քննարկման ակումբում ելույթ ունենալիս Վլադիմիր Պուտինն ասել է, որ առանց Ռուսաստանի մասնակցության հայ-ադրբեջանական սահմանին իրավիճակի կարգավորումն անհնար է, քանի քարտեզները գտնվում են ՌԴ Գլխավոր շտաբում: Նա խոսեց նաեւ փոխզիջումների անհրաժեշտության մասին: Ի՞նչ փոխզիջումների մասին է խոսքը:
– Նա միանգամայն հիմնավոր էր խոսում, քանի որ դժվար է պատկերացնել որեւէ այլ միջնորդ մի իրավիճակում, երբ Ղարաբաղի հայ բնակչության անվտանգությունն ապահովում են ռուս խաղաղապահները, իսկ սահմանի անվտանգությունը ապահովվում է Ռուսաստանի հետ կապված մեխանիզմներով: Պուտինը խոսում էր ռազմական գործողությունների գործընթացը բանակցային գործընթաց տեղափոխելու մասին: Թե ինչպես կընթանա այս գործընթացը, այլ հարց է: Ռուսաստանին անհրաժեշտ է, որ լինի սահման, որը կճանաչվի երկու կողմերից եւ կլինի քիչ թե շատ անվտանգ կամ առնվազն ցածր ռիսկերով:
– Վերջին շրջանում Իրանը սկսել է ավելի ակտիվորեն արտահայտել իր դիրքորոշումը տարածաշրջանում: Նա կարո՞ղ է դառնալ իրավիճակի զարգացման վրա ազդող գործոն:
– Իրանը չի կարող գոհ լինել բոլոր փոփոխություններից, որոնք տեղի են ունենում տարածաշրջանում` սկսած պատերազմից: Իրականում այն ամենը, ինչ պետք է տեղի ունենար, տեղի է ունեցել մինչեւ նախորդ տարվա նոյեմբերի 9-ը: Պատերազմն ավարտվել է, եւ այժմ տեղի է ունենում Ադրբեջանի ռազմական հաղթանակի գրանցումը: Իրանը չի կարող լրջորեն ազդել դրա վրա: Նրանք փորձեցին իրենց վերաբերմունքն արտահայտել: Իրանա-ադրբեջանական վիճաբանությունների եւ փոխադարձ մեղադրանքներով հայտարարությունների մի ամբողջ շարան է եղել: Բայց Ադրբեջան-Թուրքիա տանդեմում եւ այն դեպքում, երբ սկզբունքորեն Ռուսաստանը կողմ է ճանապարհների բացմանը, Իրանը դժվար թե կարողանա վետո դնել այդ իրավունքի վրա: Այժմ փորձում են ինչ-որ մոդելներ մշակել, որոնցով Իրանը նույնպես կօգտվի ճանապարհներից:
– Տարածաշրջանում ակտիվացել է Հնդկաստանը. վերջերս հանդիպումներ տեղի ունեցան երկու երկրների ղեկավարությունների միջեւ: Խոսակցություններ կան առեւտրային ուղիների բացման մասին, որոնք կկապեն Հնդկաստանը, Հայաստանը եւ Իրանը: Որքանո՞վ է այս ուղղությունը հեռանկարային զարգացման համար:
– Վաղուց ժամանակն է, որ հայկական դիվանագիտությունը դադարի ապրել Ատլանտյան օվկիանոսում` Լոնդոնի, Բրյուսելի, Վաշինգտոնի եւ Սանկտ Պետերբուրգի միջեւ, եւ ժամանակն է փորձել աշխատել մնացած աշխարհի հետ, տեսնել, թե ինչ է կատարվում ոչ միայն բաղձալի Եվրոպայում կամ հեռավոր Ամերիկայում: Շատ չզարգացված ուղղություններ կան այն դեպքում, երբ դրա անհրաժեշտությունը կա: Դրանք են` Հնդկաստանը, Եգիպտոսը, Չինաստանը, Ճապոնիան: Իսկ այն, որ նման շփումներ են տեղի ունենում Հնդկաստանի հետ, մասամբ հայկական կողմի ջանքերի արդյունքն է, մասամբ էլ` հնդկա-պակիստանյան հարաբերությունների առանձնահատկությունների: Պակիստանը պատերազմի ընթացքում բացահայտ կերպով աջակցել է Ադրբեջանին: Առեւտրային ուղիների զարգացումը անհրաժեշտ եւ կարեւոր բան է: Իսկ թե ինչպես դրանք կանցկացվեն` լուրջ հարց է: Չեմ կարծում, որ մեկ հայտարարությունից հետո սա կարող է արագ զարգանալ: Բայց մենք պետք է աշխատենք այս ուղղությամբ: Եվ դա անհրաժեշտ էր սկսել դեռեւս 20 տարի առաջ:
Զարուհի Բաբուխանյան
www.iravunk.com
դեպի ետ