29.10.2015ԴՈՆԲԱՍԻ ՕՐԻՆԱԿՈՎ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԵՎ ԱԴՐԲԵՋԱՆԱԿԱՆ ԾԱՆՐ ՍՊԱՌԱԶԻՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՀԵՏՔԱՇՈՒՄ. ՌՈՒՍ ՓՈՐՁԱԳԵՏԻ ԲԱՆԱՁԵՎԸ
10.09.15
Ռուսաստանի Դաշնության ԱՊՀ երկրների ինստիտուտի Կովկասի բաժնի ղեկավար, ռազմական փորձագետ Վլադիմիր Եվսեևը, ով խիստը անհանգստացած է ադրբեջանական բանակի կողմից հայկական խաղաղ բնակչության նկատմամբ ծանր սպառազինությունների կիրառությամբ, Tert.am –ի հետ զրույցում ասաց, որ հիմա այնպիսի իրավիճակ է, որ ոչ այնքան կարևոր են Մադրիդյան սկզբունքները, այլ կողմերի` Դոնբասի պայմանավորվածությունների օրինակով ծանր սպառազինությունների հետքաշումը: Նա նաև ենթադրում եմ, որ ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը այցելել էր Բաքու, որպեսզի Իլհամ Ալիևի հետ խոսի այն մասին, որ չօգտագործվեն ռուսական մատակարարման զինատեսակները:
– Որքանո՞վ եք հավանական համարում պատերազմի վերսկսման հնարավորությունը:
-Ինձ խիստ անհանգստացնում է այն, որ սեպտեմբերի սկզբից ադրբեջանական բանակի կողմից ռազմական գործողությունների կտրուկ ակտիվացում արձանագրվեց: Ըստ որում, գնդակոծության և հրետակածության են ենթարկվել ոչ միայն հայկական դիրքերը, այլև խաղաղ գյուղերը: Այն, որ դրա հետևանքով 5 խաղաղ բնակիչներ վիրավորվեցին, վկայում է այն մասին, որ Ադրբեջանը սկսել է «աշխատել» նաև խաղաղ բնակչության հարցով: Ւնչպես հաղորդում են ռազմական փորձագետները` խաղաղ բնակչության նկատմամբ կիրառված Համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգերը (ՀԿՌՀ ), (ռեակտիվ հրետանու տեսակ է, նախատեսված է հեռավոր տարածությունների վրա հակառակորդի տեխնիկայի, կարևոր օբյեկտների ու կենդանի ուժի ոչնչացման համար, կախված հրթիռային զինամթերքի տեսակից) մատակարարվել են Թուրքիայի կողմից: Եվ այս պայմաններում, ենթադրում եմ, որ ներկայումս առկա է ինչ–ինչ հնարավորություն` հակամարտության ընդլայնման համար: Եվ այս համատեքստում պետք է ընդգծեմ, որ կիրառվող զինատեսակների հզորությունների մակարդակը գնալով ավելանում է: Եթե դեռ նախորդ տարվա օգոստոսին կիրառվում էին միայն խոշոր տրամաչափի գնդացիրներ, ապա հիմա օգտագործվում են տանկային համակարգեր, ականանետեր, Համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգեր: Այսինքն` ծանր սպառազինությունների առավել ակտիվ կիրառություն է նկատվում: Ես չեմ կարծում, որ հենց հիմա խոսք կարող է լինել լայնամասշտաբ պատերազմի մասին, սակայն ակնհայտ է, որ կա հակամարտության ընդլայնման վտանգ:
Այդ իսկ պատճառով սկզբունքորեն կարևորում եմ, որպեսզի բարձրացվի հարց, որ թե՛ հայկական, և թե՛ ադրբեջանական կողմերը, Դոնբասի օրինակով դիտարկեն և քննարկեն իրենց դիրքերից ծանր սպառազինություններն անմիջապես հետ քաշելու հարցը: Այսինքն` այն, ինչին կողմերը հասան Դոնբասում: Եթե սա չարվի, ապա ավելանալու է հայ-ադրբեջանական հակամարտության ընդլայնման հնարավորությունը, որն էլ կարող է հանգեցնել տեղային ռազմական հակամարտության:
-Այսինքն` ինչպես, որտեղի՞ց հետքաշել սպառազինությունները:
-Ինչ եմ ես առաջարկում: Կան սպառազինությունների տարբեր համակարգեր` կրակի հեռավորության տարբեր հնարավորություններով: Բերեմ օրինակներ. տանկեր, որոնց կրակի հեռավորությունները մինչև 10 կիլոմետր են, կան ՀԿՌՀ-ներ: Հիմա. երբ մշակվում էր Արևելյան Ուկրաինայի խնդրով `Դոնբասի խնդրով համաձայնությունները, սահմանվեցին հեռավորություններ՝ պայմանավորված զինամթերքի տիպով ու տրամաչափով: Այնպես որ, կարծում եմ, սպառազիությունների տեղակայումը /դիրքերը/ պետք է վերանայվեն: Բայց ամենաբարդ խնդիրն այստեղ այն է, թե ով սա կհաստատի, որովհետև կողմերի միջև չկա վստահություն: Այնպես որ, եթե ինչ-որ մեկը կարողանար սպառազինությունների հետքաշումը հաստատել, դա կնպաստեր նրան, որ կողմերի միջև գոնե ավելի շատ վստահություն լիներ:
-Բայց չէ՞, որ կան, թե հայկական, թե ադրբեջանական` զինադադարի ժամանակ հաստատված դիրքեր:
-Եթե լինի ծանր սպառազինությունների պայմանավորվածություն, ապա թե՛ Հայաստանը, թե՛ Ադրբեջանը տիրապետոում են հետախուզության միջոցների: Այսինքն` ենթադրում եմ, որ հենց համանախագահողները /ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի/ կարող էին նպաստել դիրքերից ծանր սպառազինությունների երկուստեք հետքաշման պայմանավորվածությունները հաստատելուն:
Կրկնում եմ, այս պահին խոսքը միայն ծանր սպառազինությունների մասին է, բայց ցանկալի է մյուս զինատեսակները ևս: Եվ եթե դեռ ընդամենը մեկ տարի առաջ հնարավոր էր խոսել դիպուկահարների հետքաշման մասին, հիմա, ակնհայտ է, որ սա բավարար չէ, որովհետև արդեն աշխատում են առավել հզոր համակարգեր:
Հիմա արդեն կարևոր չէ, թե ինչպես պետք է աշխատեն Մադրիդյան սկզբունքները, հիմա կարևոր է` հետ քաշել ծանր զրահատեխնիկան, որպեսզի ադրբեջանական բանակը դադարի սպանել խաղաղ բնակչությանը: Որովհետև, հակամարտության ավելացման դեպքում խոսքը լինելու է երկու կողմերից խաղաղ բնակչության շրջանում զոհերի մասին, քանի որ օգտագործվելու են հեռահար խոցման սպառազինություններ: Սա է, ըստ իս, ներկայիս ամենամեծ վտանգը: Ինձ ահավոր անհանգստացնում է այն, չմոռանանք, որ ադրբեջանական բանակը ավելի ու ավելի շատ է իրականացնում հետախուզադիվերսիոն գործողություններ. փորձում է ներթափանցել պաշտպանության առաջնագիծ, իրականացնում է հայկական կողմերի ականապատում, ինչը հայկական կողմին ստիպում է նման ձևով պատասխանել: Այդ իսկ պատճառով, բանակցությունների ընթացքում պետք է դնել նաև հետուզական-դիվերսիոն գործունեությունը դադարեցնելու հարցը, որովհետև սա ևս նպաստելու է տեղային կոնֆլիկտների ավելացմանը:
-Մինչև ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսյանի` Մոսկվա այցելությունը, որոշ վերլուծաբանների մոտ իշխող էր կարծիքը, թե ՌԴ միջամտության արդյունքում Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև պայմանավորվածություններ ձեռք կբերվեն: Ինչ եք կարծում` այդ պայմանավորվածությունները ձեռք բերվե՞լ են և ինչպիսին է այդ հարցում Ռուսաստանի խաղաղարար դերը:
-Ինձ դժվար է ասել` ինչի մասին է հաջողվել պայմանավորվել: Բայց ինչ-որ պայմանավորվածությունների մասին խոսելու համար, նախ՝ պետք է լինի եռակողմ երկխոսություն` Հայաստանի, Ադրբեջանի ու Ռուսաստանի միջև:
-Բայ չէ՞, որ դրանից առաջ պարոն Լավրովը Բաքվում էր:
-Հասկանում եմ` ինչ եք ասում: Բայց` Լավրովը Բաքվում էր, իսկ Սերժ Սարգսյանը հանդիպում ունեցավ Վլադիմիր Պուտինի հետ: Սրանք տարբեր մակարդակներ են: Ենթադրում եմ, որ եթե մենք խոսում ենք այն մասին, որ պետք է հիմա օր առաջ կանխել, դադարեցնել արյունահեղությունը , պետք է, կարծում եմ, անել այնպես, ինչպես արվեց նախորդ տարվա օգոստոսին, երբ հանդիպեցին երեք նախագահները` Ռուսաստանի, Հայաստանի ու Ադրբեջանի: Անձամբ ես կարծում եմ, որ պետք է լինի նաև չորրորդ կողմ` Ստեփանակերտի ներկայացուցիչները, որոնց մշտապես փորձում են չնկատել: Սա ճիշտ չէ, որովհետև սա կողմ է, որը ներգրավված է: Իհարկե, լավ է, որ նրանք վարում են բանակցություններ, բայց պետք է ավելացնել նրանց մասնակցության աստիճանը:
Հիշեցնենք , որ ռազմական փորձագետը պատասխանել է Tert.am–ի հարցին, թե հայ-ադրբեջանական հակամարտության կտրուկ ակտիվացման մեջ ռազմական արդյո՞ք չի տեսնում Ռուսաստանի մեղքը, նաև` նրանում, որ Ադրբեջանը հիմա տիրապետում է հեռահար խոցման սպառազինությունների ու այլազան զինտեխնիկային։ Փորձագետի պատասխանը կարող եք կարդալ այստեղ։http://www.tert.am/am/news/2015/09/10/nevseev-2/1786024
դեպի ետ