• Աշխարհաքաղաքականություն
• Ազգային անվտանգություն
• Հայության հիմնախնդիրներ
• Տնտեսագիտություն

«ՍԱ ՍԱՐՍԱՓԵԼԻ ՈՒ ԿՈՐԾԱՆԱՐԱՐ ՕՐԻՆԱԳԻԾ Է, ՓԱՍՏԱՑԻ ԿՈՌՈՒՊՑԻԱՆ ՕՐԻՆԱԿԱՆԱՑՎՈՒՄ Է». «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

«Վճարիր, քիչ ծառայիր», «պարտադիր ծառայությունը միայն սոցիալապես անապահով խավի տղաների համար է», «քանդում են բանակի հիմքերը»։ Սրանք այն մեկնաբանությունների չնչին մասն են միայն, երբ հասարակությունն արձագանքում է քպական պատգամավորներից մեկի մշակած օրինագծին, որով առաջարկվում է 18 և 24 մլն դրամ վճարել պետական բյուջե և ծառայել համապատասխանաբար 4 և 1 ամիս։ Երեկ ԱԺ պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովի արտահերթ նիստում պետք է քննարկվեր այս նախագիծը։ Քննարկումը չեղարկվեց՝ հանձնաժողովի նախագահի տեղակալի այն պատճառաբանությամբ, թե հրատապ քննարկման հարցեր կան։ Օրերս այս նախագիծը խնդրահարույց էր համարել նաև ՄԻՊ-ը՝ մատնանշելով սոցիալական արդարությանը, բանակում ամուր կարգապահությանն առնչվող ռիսկերը, ինչպես նաև առաջարկել էր հարցը դիտարկել սահմանադրական և պետության ստանձնած միջազգային պարտավորությունների հաշվառմամբ։

«Հենակետ» վերլուծական կենտրոնի ղեկավար, ռազմական հարցերի փորձագետ Վիտալի Մանգասարյանը նախ անդրադառնում է հանձնաժողովի նիստի չեղարկմանը։ «Քանի որ ընդդիմության պատգամավորներն ավելի շատ էին, քան իշխանականները, կարծես պատճառը հենց դա էր։ Պարզ է՝ դրական եզրակացություն չէր լինելու ընդդիմության կողմից, երևի ներկա-բացակայի խնդիր ունեին։ Հիմա՝ օրինագծի մասին։ Իմ կարծիքով, սա սարսափելի ու կործանարար մի օրինագիծ է, հատկապես երկարաժամկետ կտրվածքով։ Այս օրինագիծն այն մասին է, որ փաստացի կոռուպցիան օրինականացվում է։ Օրինագիծը հիմնավորողներն ասում են՝ նախկինում այս կամ այն զարտուղի ճանապարհով մարդիկ ազատվում էին բանակից, հիմա դա օրինականացնենք, այդ փողը, որ կոռուպցիոն մեխանիզմներով տալիս էին այս կամ այն պաշտոնյային, մտնի բյուջե։ Ստացվում է, որ կոռուպցիայի դեմ արդյունավետ չեն կարողանում պայքարել։ Ստացվում է նաև, որ այս կամ այն անձը, որն ապագայում կօգտվի այդ օրինագծից, փաստացի հանցագործության հակում ունեցող մարդ է շատ մեծ հավանականությամբ։ Եթե նախկինում պետք է կոռուպցիոն մեխանիզմով այդ գումարը տայի, հիմա օրինական ճանապարհով եմ տալիս, բայց ստացվում է, որ այդ հակումն ինձ մոտ կար չէ՞, որ ես այդ քայլին դիմում եմ։ Այսինքն՝ ստացվում է, որ այդ օրենքից օգտվողների մեծը մասը պոտենցիալ հանցագործ է։ Մյուս կողմից՝ իրավաբանները նույնիսկ Սահմանադրության հետ կապված խնդիր են տեսնում»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Մանգասարյանը։

Ընդգծում է՝ հասարակության մեջ շերտավորումն էլ ավելի է խորանալու։ «Ստացվելու է, որ հարուստները, փող ունեցող մարդիկ մեծամասամբ չեն ծառայելու, չեն պաշտպանելու Հայաստանի Հանրապետության սահմանները, մեր ինքնիշխանությունը, տարածքային ամբողջականությունը, և այն մարդը, որը փող չունի, գնալու է իր պարտքը կատարելու։ Սա սարսափելի մեծ շերտավորում է մտցնելու մեր՝ առանց այն էլ բարդ հասարակության մեջ։ Այդ կոնտեքստում ինչ-որ փուլում նաև առևտրային բանկերն են արձագանքելու։ Ինչպես ուսանողական վարկեր են տրամադրում, ապագայում, ասենք, հայտարարություններ ու գովազդներ գուցե տեսնենք, որ այս կամ այն բանկն առաջարկում է բանակից ազատվելու վարկերի տարբերակներ։ Այս ճանապարհով ո՞ւր ենք գնում, մեր զինված ուժերի կարողությունները մեծացնո՞ւմ ենք այս քայլով, թե՞ փոքրացնում։ Ասեմ ավելին, 10-ապատիկ, 15-ապատիկ թուլացնում ենք։ Այս համակարգի մասին նույնիսկ խոսել, քննարկելն արդեն մեզ թուլացնում է, եթե նման աբսուրդ ու կործանարար օրենքի շուրջ ենք քննարկում, դա արդեն մեզ ո՛չ պատիվ է բերում, ո՛չ էլ ուժեղացնում է»,-նշում է մեր զրուցակիցը։

Մանգասարյանի կարծիքով, նույնիսկ ներիշխանական թիմում «խելքը գլխին» մնացած մարդիկ պետք է դեմ լինեն այս ամենին։ «Հույս ունեմ, որ հասարակական արձագանքն էլ պետք է ստիպի իշխանավորներին, որ կործանարար քայլերի չգնան։ Հերիք է՝ որքան փորձությունների միջով անցել ենք, մի հատ էլ նման մեծ փորձության միջով անցնե՞նք։ Օրինագծի դեպքում հիմնավորումների բացարձակ բացակայություն է, ոչ մի տրամաբանական հիմնավորում չկա։ Նույնիսկ պաշտպանության նախարարը կառավարության նիստի ժամանակ ասում է՝ ամեն տարի քվոտաներ կորոշենք, թե քանի հոգու կտանք այդ արտոնությունը։ Պայմանական 50 քվոտա է, բայց 100 հոգի են դիմում, ի՞նչ մեխանիզմով են ընտրելու այդ 50 հոգուն, արդարությունն ինչպե՞ս են պահպանելու։ Թե՞ նորից՝ ով շուտ գրանցվեց, ով ծանոթ գտավ տարբերակով, այսինքն՝ էլի կոռուպցիոն ռիսկերի տրամաբանությունը կա։ Տպավորություն է, որ իրենք էլ մինչև վերջ չեն պատկերացնում, թե ինչպես է գործելու այդ օրենքը։ Հիմնավորման մեջ նաև ասում են՝ հիմա ընդունեք այն, վաղըմյուս օրը կհասկանաք, թե ինչ պրոբլեմներ կլինեն, այն ժամանակ կլավարկենք և ինչոր փոփոխություններ կիրականացնենք։ Այս իմաստով էլ լուրջ խնդիր կա, որովհետև նման ճակատագրական նշանակություն ունեցող օրինագծերն այդքան արագ չեն բերում խորհրդարան և փորձում անցկացնել։ Մյուս կողմից՝ հասարակական սեկտորի ու փորձագիտական դաշտի հետ բացարձակ քննարկում տեղի չի ունենում։ Դաշտում ում ճանաչում եմ, ում հետ շփվում եմ, ոչ մեկ ոչ մի բանի մասին տեղյակ չէ, այս օրինագծի մասին իմացել են մամուլից։ Փորձում ենք զուտ մամուլում եղած տեղեկությունը վերլուծել։ Մի հիմնավորում էլ են ներկայացնում՝ այս օրինագիծն ընդունենք, մեր զորակոչը 20 տոկոսով կավելանա։ Սա մանիպուլ յացիա է։ 24 միլիոն դրամ վճարելուց հետո զորակոչիկը 1 ամսով է բանակում լինելու։ Հարց է նաև, թե 1 ամսվա մեջ ի՞նչ կարողություններ է ձեռք բերելու։ Մեկ ամիս հետո պետությունն իրեն ասում է՝ գնա տուն, քո պարտքը կատարեցիր։ Ընդամենը 1 ամսով ենք այդ ավելի ռեսուրսը ներգրավելու, այն լինելու է ընդամենը մի զորամասում։ Իմ կարծիքով, նույնիսկ մտածում են ապագայում առանձին մի զորամաս ստեղծել հատուկ 1-ամսյա ծառայության համար, որպեսզի, այսպես ասած, բանակային միջանձնային խնդիրներ չառաջանան։ Այսինքն, ամեն իմաստով այս օրենքը չափազանց խնդրահարույց է, պետք է ամեն ինչ անել, որպեսզի չկարողանան այն կյանքի կոչել, այն բոլորիս է վերաբերում։ Անկախ քաղաքական հայացքներից, անվտանգությունը բոլորիս վերաբերելիք հարց է, և ամեն ինչ պետք է անենք, որ նման կործանարար օրենքները կյանքի չկոչվեն»,-ասում է ռազմական հարցերի փորձագետը։

Տարիներ շարունակ գործող իշխանությունները հայ հասարակությանն ասում են, թե ընթանում են պրոֆեսիոնալ բանակ ունենալու ճանապարհով, բայց ստացվում է, որ բանակի կարևորագույն օղակներից մեկի՝ ժամկետային զինծառայության համակարգի հիմքերը թուլացնում են։ «Ճիշտն ասած, լավ չեմ պատկերացնում՝ ինչպե՞ս են դա պատկերացնում, բայց եթե ուզում ենք ունենալ պրոֆեսիոնալ բանակ, ապա պետք է ունենանք հստակ ճանապարհային քարտեզ, դա մեկ օրվա կամ տարվա գործ չէ: Անունը դնում են, թե ռեֆորմներ են անում, բայց իրականում չեն էլ կարողանում կյանքի կոչել իրենց ասած ռեֆորմները։ 3-4 տարի է՝ բանակը պետք է համազգեստ փոխի, մինչև հիմա քննարկումների մեջ են, ամեն տարի ասում են՝ այս տարի կանենք։ Հեշտ է ասել՝ պրոֆեսիոնալ բանակ և այլն, բայց հստակ մեխանիզմ չունեն։ Իր հարցազրույցներից մեկում Նիկոլ Փաշինյանն ասաց, որ կողմ են և ընդունել են համապարփակ պաշտպանության կոնցեպտն Ազգային անվտանգության խորհրդի նիստում։ Դրանից ստացվում էր, որ կառավարությունը կողմ է այդ կոնցեպտին, և փորձելու են գնալ այդ ճանապարհով։ Մինչ այսօր ոչ մի առարկայական քայլ չի արվել, այսինքն՝ համապարփակ պաշտպանության կոնցեպտը, եթե պատկերավոր նկարագրենք, այն է, որ ցանկացած քաղաքացի մեր պաշտպանական համակարգում իր դիրքը և դերը պետք է ունենա, բայց հիմա փաստացի 180 աստիճան հակառակ ճանապարհով ենք գնում։ Այն քաղաքացիներին էլ, որոնք իրենց դիրքը պետք է ունենան այդ պաշտպանության համակարգում, ասում ենք՝ փող տուր, ազատվիր։ Ժամանակին մի բան են ասում, հետո գնում են լրիվ հակառակ ուղղությամբ։

Կրկին վերադառնալով օրինագծին՝ նշեմ՝ դրա հիմնավորումները շատ թույլ են, չկա նման տրամաբանություն, որ այս մեխանիզմի դեպքում կոռուպցիա չի լինելու։ Օրենքի կյանքի կոչման պարագայում դա հանգեցնելու է բանակի թվի կրճատմանը, մարտունակության անկմանը։ Մյուս կողմից՝ այստեղ զուգահեռներ ես տանում Ալիևի պահանջների հետ, որն ասում է՝ Հայաստանը զինված ուժեր չպիտի ունենա։ Խորհրդարանում նման օրինագծեր են ներկայացնում, և տպավորություն է, որ փաթեթավորում են ու անուղղակի այդ պահանջն իրականացնում»,-եզրափակում է Վիտալի Մանգասարյանը։

Լուսինե Առաքելյան
past.am