
«21-րդ ԴԱՐ», #5, 2009

Ниже представляем аннотации статей на армянском и резюме на русском языках.
Гагик Арутюнян
ИДЕОЛОГИЯ И ИНФОРМАЦИОННАЯ БЕЗОПАСНОСТЬ
Համառոտագիր
|
Հոդվածում ցույց է տրված, որ ներկայիս համակարգային ճգնաժամի հետևանքով ազատական հայեցակարգերը կորցնում են իրենց մենատիրական դիրքերը։ Իրենց հերթին` հանրությունների մրցունակությունը և ազգային անվտանգության մակարդակը պայմանավորվում են բազմագաղափարախոսական համակարգ ձևավորելու ունակությամբ, որում համաչափ ներկայացված են ունիվերսալ և ազգային-պահպանողական գաղափարախոսությունները։ Համաձայն ներկայացված տեսակետի, ազգային-պահպանողական գաղափարախոսությունը կարելի է նույնացնել տվյալ հանրության տեղեկատվական անվտանգության հասկացության հետ։ Այդ համատեքստում առանձնահատուկ պետք է կարևորել գաղափարախոսական բնույթի կրիտիկական ենթակառուցվածքների սահմանումը և պահպանումը։ |
ИДЕОЛОГИЯ И ИНФОРМАЦИОННАЯ БЕЗОПАСНОСТЬ Гагик Арутюнян |
Резюме Из сравнительного анализа следует, что наиболее конкурентоспособными оказываются те общества – представители различных цивилизаций, которые обладают ресурсами для формирования полиидеологических систем, в которых гармонично представлены как универсальные (либерального и социалистического толка), так и национально-консервативные концепты. Представляется, что подобная полиидеологическая система по своему динамическому содержанию практически совпадает с понятием национальной безопасности (НБ). Вместе с тем важнейшая составляющая НБ – контентный сегмент информационной безопасности (ИБ) – по своей сути адекватна национально-консервативным представлениям данного общества. Это обстоятельство подсказывает, что в системе ИБ следует выделять те важнейшие «критические инфраструктуры», которые определяют безопасность системы в целом. |
Эдуард Л. Даниелян
ТЕОРИЯ ЦИВИЛИЗАЦИИ В ГЕОПОЛИТИЧЕСКИХ КОНЦЕПЦИЯХ
Համառոտագիր
|
Քաղաքակրթության ծագման և զարգացման գաղափարը պատմական կատեգորիա է փիլիսոփայական տեսությունների և մեկնությունների ասպարեզում: Քաղաքակրթությանը բնորոշ են հոգևոր-մշակութային, տնտեսական և քաղաքական բաղադրատարրերի ամբողջականությունը և ժամանակագրական հաջորդականությունը։ Ուստի, այդ մասին փիլիսոփայական յուրաքանչյուր պատկերացում կամ սահմանում, կրելով իր ժամանակի կնիքը, իմացաբանական ու տեղեկատվական ընդգրկումով, արդիական հնչեղություն ունի: Եվ այդ կերպ քաղաքակրթության տեսության ուսումնասիրությունն ընթանում է երկու ուղղություններով՝ գիտամշակութաբանական և, աշխարհաքաղաքական նպատակներով` քաղաքագիտական: |
ТЕОРИЯ ЦИВИЛИЗАЦИИ В ГЕОПОЛИТИЧЕСКИХ КОНЦЕПЦИЯХ Эдуард Л. Даниелян |
Резюме Идея происхождения и развития цивилизации – историческая категория в сфере философских учений и интерпретаций. Цивилизации характерны целостность духовно-культурных, экономических и политических компонентов, а также хронологическая последовательность, посему каждое философское понятие или определение касательно цивилизации, в свете культурно-ценностной системы, имеет современное звучание, обусловленное познавательным и информационным охватом. Одним из проявлений трансформации теории цивилизации в геополитических представлениях является концепция о множестве цивилизаций как субъектов противостояния и столкновения. Однако такая интерпретация методологически не выдерживает критики ввиду того, что важнейшим элементом цивилизации является культура, которой присуще творческое начало и чужда разрушительная сила. Культуры при всех своих разновидностях могут взаимообогащаться или соревноваться, а столкновение и разрушение исходит из сферы экспансионистской политики. Таким образом, философское осмысление цивилизационных процессов на основе сохранения и диалога культурных традиций имеет фундаментальное значение в системе общечеловеческих ценностей. |
Вардан Асцатрян
ВОПРОСЫ РЕАЛИЗАЦИИ ПРАВ ЧЕЛОВЕКА
Համառոտագիր
|
Ցանկացած արժեքի իրացումը որևէ ժողովրդի կողմից ենթադրում է այն սեփական մշակույթի մաս դարձնել, բայց դրանից առաջ կարիք կա, որ այն նախ և առաջ ճանաչվի և ընդունվի տվյալ ժողովրդի կողմից: Այսինքն` հարկ է, որ դրանք առանձին-առանձին մատուցվեն և որոշակիորեն առնչվեն մարդու կյանքին, նրա առօրյային: Եվ հենց այստեղ էլ այն կարող է որևէ ժողովրդի պատկանող անհատի համար ընդունելի դառնալ:
Մարդու իրավունքների յուրացումն ու իրացումը պետք է տեղի ունենան ավանդական արժեհամակարգի հետ համապատասխանեցման ուղիով: Ունիվերսալ–ընդհանրական կարող է լինել միմիայն դրանց սկզբունքը, իսկ մեկնաբանությունն ու իրացումը պետք է լինի ազգային արժեհամակարգին համապատասխան: |
ВОПРОСЫ РЕАЛИЗАЦИИ ПРАВ ЧЕЛОВЕКА Вардан Асцатрян |
Резюме Усвоение любой ценности со стороны какого-либо народа предполагает приятие этой ценности в качестве части собственной культуры, но до этого необходимо, чтобы эта ценность была узнана и признана этим народом. То есть, нужно, чтобы подобные ценности преподносились по отдельности и имели определенное отношение к жизни человека, его обиходу, и только так они могут стать приемлемыми для принадлежащего к тому или иному народу индивида.
|
Дмитрий Саноян
АРМЯНСКАЯ ОБЩИНА ИЕРУСАЛИМА И ПАЛЕСТИНЫ В ПЕРИОД ПЕРВОЙ МИРОВОЙ ВОЙНЫ И ГЕНОЦИДА
Համառոտագիր
|
1915թ. Օսմանյան կայսրությունում իրագործված Հայոց ցեղասպանությունը սկիզբ դրեց աշխարհում ցեղասպանական հանցագործությունների և «էթնիկ զտումների» երկար շարանին, որոնք սևով խարանեցին XX դարի ճակատը։ 1910-ական թթ. սկզբին հայերն ապրում էին իրենց հայրենիքում՝ Հայաստանում (Հայկական լեռնաշխարհ և Հայկական Կիլիկիա), ինչպես նաև այլ տարածքներում՝ Միջերկրական ծովի արևմտյան փոքրասիական և մերձավորարևելյան ծովափից մինչև Թիֆլիս ու Հյուսիսային Կովկաս, Սև ծովի ափերից մինչև Բաքու։ Մինչև Առաջին աշխարհամարտը հայերի մեծամասնությունը (ավելի քան 4 մլն մարդ) հոծ ապրում էր Հայաստանի տարածքում, որոնցից մոտ 1,5 միլիոնը՝ Արևելյան Հայաստանում (Ռուսական կայսրությունում), մնացածը՝ Արևմտյան Հայաստանում, Հայկական Կիլիկիայում, ինչպես նաև այլ տարածքներում (Օսմանյան կայսրությունում):
Ցեղասպանությունը (հայերի ֆիզիկական բնաջնջումն ու բռնագաղթը 1878-1922թթ., սկսվել են Օսմանյան կայսրությունում, շարունակվել երիտթուրքերի և ավարտվել քեմալականների կողմից)2, որն աղետի վերածվեց 1915թ. (ոչնչացվեցին 1,5 միլիոն հայեր), հանգեցրեց նրան, որ խախտվեց հայ ժողովրդի կյանքի բնական պատմական գործընթացը։ Հայության (Հայրենիքում և Սփյուռքում) վրա դեռ շարունակում են անդրադառնալ Օսմանյան կայսրության անկման վերջին տասնամյակներին Արևմտյան Հայաստանում, Հայկական Կիլիկիայում և հայաբնակ այլ վայրերում (փոքրասիական և մերձավորարևելյան շրջաններում) տեղի ունեցած Ցեղասպանության ողբերգական հետևանքները։ |
АРМЯНСКАЯ ОБЩИНА ИЕРУСАЛИМА И ПАЛЕСТИНЫ В ПЕРИОД ПЕРВОЙ МИРОВОЙ ВОЙНЫ И ГЕНОЦИДА Дмитрий Саноян |
Резюме Геноцид армян, достигший катастрофической кульминации в 1915г., привел к нарушению естественного хода целостного исторического процесса жизни армянского народа. Его последствия продолжают сказываться на всем Армянстве. В статье рассматриваются некоторые аспекты истории армянской общины Иерусалима и Палестины в период Первой мировой войны и Геноцида, а также роли Армянского легиона в освобождении общехристианских святынь. |
Ваге Саркисян
СОЮЗЫ И ОРГАНИЗАЦИИ В САМЦХЕ-ДЖАВАХК-ЦАЛКЕ (1988-2008гг.)
Համառոտագիր
|
Հոդվածում հաջորդաբար ներկայացվում են տարածաշրջանում գործած կազմակերպությունների գործառույթներն ու տարածաշրջանի քաղաքական կյանքում վերջիններիս ունեցած դերակատարությունը։ Լայնորեն օգտագործված են արխիվային փաստաթղթեր և մինչ այժմ չօգտագործված նյութեր, որոնք նոր լույս են սփռում այդ կազմակերպությունների, հետևաբար նաև՝ Սամցխե-Ջավախք-Ծալկա տարածաշրջանի նորագույն պատմության վերջին քսանամյակի վրա։ Անհրաժեշտ ենք համարել իրադարձությունները ներկայացնել քննական լույսի ներքո, որը մեծապես կօգնի հայկական կողմին՝ տարածաշրջանի քաղաքական կյանքում գրանցված անհաջողությունները սրբագրելու և վերջինիս նկատմամբ ճիշտ ռազմավարություն որդեգրելու գործում։ |
СОЮЗЫ И ОРГАНИЗАЦИИ В САМЦХЕ-ДЖАВАХК-ЦАЛКЕ (1988-2008гг.) Ваге Саркисян |
Резюме Постсоветские развития в армянском регионе Самцхе-Джавахк-Цалка в основном обусловлены действиями ряда общественных организаций, союзов. Следовательно, путь, который прошли эти организации в какой-то степени можно считать историей Самцхе-Джавахка-Цалки за последние двадцать лет. И хотя этих организаций было не так уж много, однако некоторые из них иногда объединялись в одну организацию, иногда разъединялись и действовали отдельно друг от друга. Не имея единого программного стиля работы и обусловливая свою деятельность сложившейся в данный момент ситуацией, организации Самцхе-Джавахка-Цалки так и не достигли значительных успехов. Проблемы в регионе остались те же, какие были в постсоветский период. Более того, эти проблемы усугубились и умножились, при этом большая их часть связана с безопасностью молодой независимой Республики Армения.
|
Ашот Тавадян
РЕАЛЬНЫЕ ВОЗМОЖНОСТИ ЭКОНОМИЧЕСКОЙ ПОЛИТИКИ
Համառոտագիր
|
Հոդվածում ներկայացված են այն «նեղ տեղերը», որոնց վերացումը կամ մեղմացումը համեմատաբար հեշտ է իրականացնել, իսկ սպասվող էֆեկտը կարող է ունենալ ազդեցիկ և վճռորոշ նշանակություն: Փոխկապակցված առաջարկությունները ներկայացվել են տնտեսական քաղաքականության երեք հիմնական ուղղություններով:
Բարեփոխումների արդյունավետությունը բարձրանում է, եթե դրանք սկսվում են պետական ապարատից: Պետական խնդիրները կարելի է լուծել եկամուտների ու ծախսերի ավելի արդյունավետ կառուցվածքով՝ ռացիոնալ վերաբաշխելով խնայված միջոցները: Այստեղ առկա է եկամուտների և ծախսերի օպտիմալացման խնդիրը: Վերլուծվում են դրամավարկային քաղաքականության երեք հստակ փոխկապակցված գործոնները` վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը, փողայնացման մակարդակը և փոխարժեքը, որոնք առանցքային են ֆինանսական ճգնաժամի ժամանակ: Ընդգծվում է, որ նշված միջոցառումները պետք է իրականացվեն համակարգված` հաշվի առնելով ժամանակի գործոնը։ |
РЕАЛЬНЫЕ ВОЗМОЖНОСТИ ЭКОНОМИЧЕСКОЙ ПОЛИТИКИ Ашот Тавадян |
Резюме В статье обозначены те «узкие места», устранение которых относительно легко осуществить, а ожидаемый эффект может иметь решающее значение. Взаимосвязанные предложения представлены по трем основным направлениям экономической политики.
|
Карен Бабаджанян
КОМПОНЕНТЫ БРЕНДА ГОСУДАРСТВА
Համառոտագիր
|
Աշխարհագրական շրջանների հեղինակության բարձրացումը, շատ հաճախ` նաև արհեստական իմիջի ստեղծումը մշտապես տվյալ տարածքի գործադիր մարմինների մտահոգության առարկան են եղել, որոնք կարողացել են հաջողության հասնել միայն այն պարագայում, երբ բազմակողմանի պատկերացում են ունեցել խնդրի էության վերաբերյալ:
«Բրենդ-պետությունները» իրենց կերպարը ձևավորելիս առաջնորդվել են արդեն իսկ ընդունված մոդելներով, որոնք, սակայն, կարող են իրարից տարբերվել` կախված երկրի քաղաքական և սոցիալ-տնտեսական առանձնահատկություններից: Հոդվածում առավել մանրամասն ներկայացված են այն գլխավոր բաղադրիչները, որոնց հիման վրա կառուցվում են «բրենդ-պետությունները»: |
КОМПОНЕНТЫ БРЕНДА ГОСУДАРСТВА Карен Бабаджанян |
Резюме В условиях рыночной экономики следует признать наличие конкурентных отношений между территориями. Цель конкурентной борьбы – оказаться более предпочтительной территорией для проживания и осуществления деятельности коммерческого и некоммерческого характера.
|
Карен Веранян
ИЗ ИСТОРИИ ФОРМИРОВАНИЯ ЕВРЕЙСКОЙ НАЦИОНАЛЬНОЙ ИДЕНТИЧНОСТИ: ОБОРОНА МАСАДЫ
Համառոտագիր
|
Հոդվածում 66-73թթ. Հռոմեական կայսրության դեմ «Հրեական մեծ ապստամբության» տարիներին Մասադա ամրոցի ինքնապաշտպանության օրինակով ցույց է տրվում, թե ինչպես է հրեա ժողովրդի պատմության յուրաքանչյուր հերոսապատում վերածվում ազգային խորհրդանիշի, առանցքային կարևորություն ստանում հրեա ժողովրդի պատմական հիշողությունում ու զինվորականության ռազմահայրենասիրական դաստիարակությունում։ Հոդվածում ներկայացվում է Մասադա ամրոցի ինքնապաշտպանության հերոսապատման՝ որպես ազգային ինքնության անքակտելի բաղկացուցչի, անգնահատելի դերն ու նշանակությունը հրեական ազգային ազատագրական պայքարի ու պետականության կայացման գործընթացում։ Հրեա ժողովրդի հաղթանակները, նաև պարտություններն ու ողբերգական էջերը, տվյալ դեպքում՝ Մասադայի հերոսապատումը, լրջագույն ազդեցություն են ունեցել և շարունակում են ունենալ հրեա ժողովրդի ազգակերտման գործընթացում։ |
ИЗ ИСТОРИИ ФОРМИРОВАНИЯ ЕВРЕЙСКОЙ НАЦИОНАЛЬНОЙ ИДЕНТИЧНОСТИ: ОБОРОНА МАСАДЫ Карен Веранян |
Резюме В статье на примере обороны замка Масады в годы Великого еврейского восстания (66-73гг.) против Римской империи показано, как каждое героическое повествование в истории еврейского народа становится национальным символом и неотделимым атрибутом еврейской идентичности. В статье также описывается огромная роль и значимость эпопеи Масады в еврейской национальноосвободительной борьбе ХХв. и в преобразовании еврейской государственности. |
Рубен Мелконян
НОВАЯ КНИГА О ВЕРООБРАЩЕННЫХ АМШЕНСКИХ АРМЯНАХ (РЕЦЕНЗИЯ)
Գրախոսություն
|
Ս.Գ. Վարդանյան, Կրոնափոխ համշենահայերի բարբառը, բանահյուսությունը և երգարվեստը (նյութեր և ուսումնասիրություններ), Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2009, 428 էջ:
Հայության կրոնափոխ խմբերի խնդիրը հայագիտության ամենակարևոր և, միևնույն ժամանակ, քիչ ուսումնասիրված ոլորտներից է: Այս մասին տարբեր ժամանակներում շատ է խոսվել հայ գիտական, քաղաքական, հասարակական շրջանակներում, սակայն գործնական քայլեր անհամեմատ քիչ են արվել: Բացի այդ, առկա են խնդրի ուսումնասիրությանը խոչընդոտող օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ հանգամանքներ ևս: Կրոնափոխ հայության ուրույն և յուրահատուկ խմբի` իսլամացված համշենահայության մերօրյա հետազոտողների շարքում առաջին և կարևոր անուններից է Սերգեյ Վարդանյանը, որը երկար տարիներ նվիրվել է հայագիտության այս խոպան ոլորտի ուսումնասիրմանը: Տարբեր տարիներին հրապարակած նրա արժեքավոր հոդվածները, միևնույն ժամանակ, յուրահատուկ ուղեցույց են եղել կրոնափոխ հայության պատմությամբ զբաղվողների և այդ ոլորտ նոր-նոր ոտք դնողների (այդ թվում և ինձ) համար: Ինչպես նշում է Ս.Վարդանյանը, 18-րդ դարի սկզբին բռնի իսլամացված համշենահայերի հետ առաջին անգամ հանդիպել է 1984թ., որից հետո նվիրվել է նրանց ուսումնասիրությանը, սակայն 25 տարի է պահանջվել, որպեսզի մեր սեղանին դնի ամփոփ աշխատություն` «Կրոնափոխ համշենահայերի բարբառը, բանահյուսությունը և երգարվեստը (նյութեր և ուսումնասիրություններ)» գիրքը: Այս, եթե կարելի է ասել, ուշացման հարցում «մեղավոր» են նաև այդ ընթացքում Ս.Վարդանյանի հրապարակած մի քանի գրքերն ու մի շարք հոդվածները, որոնք նվիրված են հայ ժողովրդի պատմությանն ու բանահյուսությանը, «խորհրդային սփյուռքի» հայապահպանությանը: Տարիների ընթացքում կուտակած ահռելի նյութը նաև պարտավորեցրել է դրանք միայն համապատասխան մշակումից հետո ներկայացնել գիտական և շահագրգիռ հանրության ուշադրությանը: Ս.Վարդանյանի առաջին հանդիպումը քրիստոնյա համշենահայերի հետ կայացել է 1969թ. Աբխազիայում և Ռուսաստանի Կրասնոդարի երկրամասում, սակայն հետագայում, լայնացնելով աշխարհագրությունը, հեղինակը 1984 և 1987թթ. լինում է Միջին Ասիայում, ուր 1944թ. Աջարիայից աքսորվել էր բռնի իսլամացված համշենցիների մի մասը, և կատարում դաշտային-հետազոտական աշխատանք, գրի առնում նրանց բանահյուսության, բարբառի, երգարվեստի բազմաթիվ ուրույն նմուշներ: Հավաքած նյութը ևս մեկ անգամ ցույց է տալիս, որ կրոնափոխ համշենահայերը պահպանել և մինչև մեր օրերն են հասցրել հայոց մշակույթի մի շերտ, որը, յուրահատուկ լինելով հանդերձ, ընդհանուր հայկական մշակույթի անքակտելի մասն է: Բացի գիտական ուսումնասիրություններից, Ս.Վարդանյանը փորձել է նաև գործնական քայլեր կատարել Միջին Ասիայում բնակվող կրոնափոխ համշենահայերի խնդրի բարձրաձայնման, ավելին` Հայաստանում բնակվելու նրանց ցանկությանն օժանդակելու ուղղությամբ: Ցավոք, նրա այս ջանքերը չեն ստացել համապատասխան դրական արձագանք: Գիրքը կառուցվածքային առումով բաժանված է մի քանի մասի և սկսվում է հեղինակի ներածական խոսքով, որի վերնագիրն արդեն խորհրդանշական է` «Համշենցիները` ծանոթ և անծանոթ»: Դրան հաջորդում է «Պատմական համառոտ ակնարկ» բաժինը, որտեղ ներկայացվում են Համշենի և համշենահայության պատմության առավել ուշագրավ դրվագները: Երրորդ գլուխը` «Կրոնափոխ համշենահայերի ուսումնասիրման պատմությունից», կարևորվում է երկու հանգամանքով. նախ, որ հեղինակը լայնախոհ և գիտականորեն հիմնավորված գնահատական է տալիս հայության այն հատվածներին, որոնք այս կամ այն պատճառով ստիպված են եղել փոխել կրոնը, և երկրորդ` հանրագիտարանային սեղմությամբ հիշատակում է կրոնափոխ հայերի վերաբերյալ տարբեր ժամանակներում տպագրված գրքերն ու հոդվածները, որոնք կարևոր ուղեցույց կարող են հանդիսանալ թեմայով հետաքրքրվողների համար: Այս մեծածավալ գիտական գրականության համակարգումը տարիների համառ աշխատանքի արդյունք է, որը զգալիորեն կհեշտացնի մյուս հետազոտողների գործը: Տասնամյակների ընթացքում հավաքած բարբառագիտական հարուստ նյութը Ս.Վարդանյանը գրքում ներկայացրել է գիտական պատշաճ մակարդակով, մասնավորապես` Խոփայի խոսվածքը, որի բառ-հոդվածները լրացվել են ըստ «Հայերենի բարբառագիտական ատլասի նյութերի հավաքման ծրագրի»: Հետազոտողի աչքից չի վրիպել նաև այն, որ արտաքին տարբեր ազդակներ ազդել են Խոփայի խոսվածքի վրա, որը ձեռք է բերել մեռնող լեզվի հատկանիշներ: Այդ ազդակներից են ԽՍՀՄ-Թուրքիա սահմանի փակվելը, մուսուլման համշենցիների ինքնամփոփ, մեկուսի կենցաղը: Շատ հայկական բառեր արդեն հիշում են միայն ծերունիները, և ըստ Վարդանյանի, «ամեն մի ծերունու հետ մի վաղ |
նջենիկ հայերեն բառ է մեռնում» (էջ 76): Այստեղ հարկ է ավելացնել, որ ներկայումս Թուրքիայի համշենահայերի որոշակի շրջանակներում նկատվում է հետաքրքրության աճ իրենց արմատների նկատմամբ, որը դրսևորվում է մայրենի բարբառի, բանահյուսության, մշակույթի պահպանման ձգտմամբ: Ս.Վարդանյանի հաշվումներով` այսօր Թուրքիայի Արդվինի նահանգի Խոփայի գավառում բնակվում է շուրջ 20.000 հայախոս համշենցի, մոտ 2 հազար էլ` Բորչկայի գավառում: Ի դեպ, բարբառն է այն կարևոր առհավատչյան, որը համշենահայերին մշտապես հիշեցնում է իրենց հայկական ծագումը, և Ս.Վարդանյանի ներկայացրած մեկ օրինակը սրա վառ ապացույցներից է։ Այսպես, 1987թ. Ղրղըզստանում մոլլա Հեմդի Ակբույուկօղլին, ի պատասխան այն հարցի, թե որտեղից գիտե, որ հայ է, ասել է. «Լիզուս գասա, վօ՞վ ասօղ ա» (էջ 181):
|
Online продажа: www.pressinfo.am
Покупка: в НОФ «Нораванк»
Адрес: г. Ереван, ул. Гарегина Ндже 23/1
Тел: +374 10 44 04 73, +374 93 54 31 71